Bilişim Etiği Nedir? Bilişim Etiği İlkeleri Nelerdir?

Son yıllarda bilişim etiği, eski dönemlere göre daha da ön plana çıkmıştır. Diğer etik kurallarına benzer şekilde bilişim, etik rehberliğe ilişkin içgörü sunmaktadır. Ek olarak, bilişim etik kuralları, profesyonellerin eylemlerinin karşılaştırılabileceği bir altın standart işlevi de görmektedir.

Ayrıca, bilişim etiği kuralları, hastalara ve genel nüfusa, profesyonellerin eylem ve davranışlarını şekillendirebilecek yerleşik bir standartlar beyanı da sunar. Bilişim etiği, sosyal ortamlarda geliştirilen diğer etik kodlarıyla önemli ölçüde örtüşmektedir.

Bu temel ilkelerin birçoğu özerklik, eşitlik, adalet, yararlılık, zarar vermeme ve bütünlük içermektedir. Bilgi gizliliği, güvenlik, erişim, açıklık, en az müdahaleci alternatif, meşru ihlal ve hesap verebilirlik gibi diğer ilkelerin temelini oluşturmakta de önemli roller oynamaktadır.

Bilişim Etiği Nedir?

Bilişim etiği, teknolojinin büyük oranda gelişmesi ile birlikte bilgisayar ortamında insanların davranışlarını detaylı bir şekilde inceleyen felsefe dalı olmaktadır. Bilişim etiği, hem dosya paylaşımı hem de bilgi gizliliği bakımından tartışılmaktadır.

Son zamanlarda teknolojinin gelişmesi ile meydana çıkan hackerlık, dosya paylaşımı ve bilgisayarın gizliliği ile ilgili bilişim etiği büyük merak uyandırmaktadır. Bilişim etiği, lisanslamalar ya da internet demokrasisi bakımından tartışılan konulardan olmaktadır.

Bilişim alanında ortaya çıkan etik kurallar bilişim etiği tarafından incelenmektedir. Bilgisayarların çok daha demokratik ve güvenilir bir ortam olması için bilişim etiğine gereksinim duyulur. Aynı zamanda bilgisayarda teknolojinin sağlamış olduğu getiriler, doğru biçimde kullanılmalıdır.

Bilişim etiği ile bilgisayar başka insanların zarar görmesi için kullanılamaz. Bilişim etiği kapsamında bilgisayar ortamında başka insanların dosyaları karıştırılamaz. Bilişim etiği kurallarına uyulması sonucunda da bilgisayar çalışmaları ve bütün bilgilerin güvenliği sağlanmaktadır.

Bilişim Etiği İlkeleri Nelerdir?

Genelde bilgisayar kaynakları kapsamında bilişim etiği kavramı çok dikkat edilmesi gereken ilkeler içermektedir. Bilişim etiği kapsamında olan ilkeler;

• Bilgisayar teknolojileri hiçbir zaman başka insanlara zarar vermek için kullanılamaz.
• Başka bireylere ait olan bilgisayarlarda yer alan çalışmalar hiçbir şekilde karıştırılamaz.
• Bilgisayarda yer alan başka insanların çalışmaları asla karıştırılamaz.
• Hırsızlık yapmak amacı ile bilgisayar kullanılamaz.
• Yalan bilgi yaymak amacı ile bilgisayar kullanılamaz.
• Bilgisayarda yer alan bedeli ödenmeyen yazılım kopyalanamaz ya da kullanılamaz.
• Başkalarına ait bilgisayar kaynakları izinsiz bir şekilde kullanılamaz.
• Başka insanların sahip olduğu entelektüel bilgiler, asla başkalarına mal edilemez.
• Bilgisayar programlarının sosyal yaşamın etkilerine çok fazla dikkat edilir.
• Bilgisayar, mutlaka diğer insanlara saygılı bir şekilde kullanılmalıdır.

İnternet Bilişim Etiği

Bilişim etiği, internet ve bilişim ile alakalı bütün araçların kullanım süreçlerinde uyulması gereken kurallar ve bu durumu tanımlayan ilkeler olarak bilinmektedir. Aynı zamanda bilişim etik ilkelerin temel amaçları da, bilişim teknolojilerini kullanan bireylerin yanlış olan davranışlarını engellemektir. Bütün bireyleri güvende tutmak ve kişilerin haklarını korumaktır.

Genel olarak, online ortamlarda başka insanların hak ya da hukukuna saygılı olmak noktasında, kişilerin neleri yapıp neleri yapmayacağı bilgisine internet etiği denilmektedir. Gerçek hayat şartlarında iletişim halinde olduğunuz kişilere gösterdiğiniz saygının aynısı internet ortamında gösterilmelidir.

Bu kapsamda da herhangi bir hak ihlali yaşamamak ve kullanılan sistemleri de bir zafiyete uğratmamak amacı ile online ortamlar kullanılırken kullanım politikalarına da uygun davranılmalıdır. Bütün bunlara bağlı olarak da internet ortamında gezinti yaparken veya ya da iletişim kurarken uymamız gereken önemli kurallardan bazıları şunlardır:

İnsanların iletişim özgürlüğüne sahip olduğu gibi erişim özgürlüğüne de sahip oldukları unutulmamalı, diğer kullanıcıların haklarına saygı gösterilmelidir.

İnternet ortamında kimseye zorbalık/taciz yapılmamalı, kötü söz söylenilmemeli ve istemeden kimseye art niyetli davranışlar sergilenmemelidir.

Bilişim Etiği Temel Etik İlkeleri

Genelde arkadaşınızın size emanet olarak verdiği USB bellek içinde yer alan dosyalara izinsiz bir şekilde bakmak etik ilkelerine uymayan bir durum olmaktadır. Bunun yanında çok daha ileri düzeye götürüp bu dosyaları içinde yer aldığınız resim veya yazıları izinleri dışında sosyal medya gibi alanlarda paylaşmanız da etik ilkelerine çok aykırıdır ve bilişim suçları kapsamına gitmektedir. Bu bakımdan temel etik ilkeleri,

• Fikri Mülkiyet: Bu ilke kendinizin düşünüp, tasarlayarak, ürettiği ürünleri içermektedir. Geliştirilen bir bilgisayar programı, web sitesi veya film senaryosu ya da müzik bestesi yapmak, fikri mülkiyet kapsamına girer. Bu konuda sizin de yaptığınız bu tarz bir çalışma var ise, fikri mülkiyet haklarını almanız gerekir. Bu durum için de tescil firmaları yer almaktadır.
• Erişim: İnternet ortamında bilgiye erişim şeklinde düşünebilirsiniz. Bu konuda web üzerinden araştırmalar yapılırken bulduğunuz bilgilere erişmek erişimi tanımlayabilir. Yaptığınız araştırmalardan elde ettiğiniz bilgiler de bu bilgileri nereden aldığınız konusunda bilgi sağlamaktadır.
• Gizlilik: Bu ilke çoğunlukla arama motorlarında yapılan aramalarda arkamızdan farklı çerezler yani kırıntılar ve izler bırakmaktadır. Gizlilik ilkesinin tam tersi bir ilke olarak ifade edilmektedir.
• Doğruluk: Bu ilke bilişim teknolojileri araçlarının doğru ve de düzgün bir biçimde kullanılmasını sağlamak için herkesin kurallar uyarak, yapması gereken işlevleri kapsayan bir çeşit etik kuralıdır.

Bilişimde Temel Haklar ve Özgürlükler

Günümüzde anayasa kurallarına göre vatandaşların belli başlı hak ve ödevleri bulunmaktadır. Kişi hak ve ödevleri, sosyal hakları, siyasal hakları şeklinde üçe ayrılmaktadır. Temel hak ve özgürlükler, öncelikle hak ve özgürlük kelimelerinin anlamlarının tam olarak bilinmesi ile ifade edilir. Bu kapsamda hak, kişilerin iş kapsamında istemiş olduğu her şeyi yapma yetkisine denilmektedir.

Özgürlük ise kişilerin, başka kişilere zarar vermeden ya da haklarını kısıtlamadan istemiş olduğu her şeyi yapmasına denir. Bu kapsamda değerlendirecek olursak, kişiler anayasada belirlenmiş olan haklara sahip olmakta ve bununla birlikte b6 kurallara tamamen uymak zorundadır. Bu şekilde internet ortamın hem güvenilir hem de anayasa kurallarına uyum sağlayan kişilerden oluşmaktadır.